Ορισμός σταδίων
Ένα σύστημα σταδιοποίησης προσδιορίζει την έκταση εξάπλωσης του καρκίνου. Το στάδιο περιγράφει την έκταση ή την σοβαρότητα του καρκίνου βασιζόμενο στο μέγεθος του πρωτοπαθούς όγκου και στον βαθμό εξάπλωσης του στο σώμα. Αν και υπάρχουν διάφορα συστήματα ταξινόμησης για τον καρκίνο του νεφρού το πιο ευρέα χρησιμοποιούμενο σύστημα παγκοσμίως είναι το λεγόμενο TNM σύστημα. Είναι επίσης γνωστό και σαν το σύστημα σταδιοποίησης της Αμερικανικής Κοινής Επιτροπής για τον Καρκίνο (American Joint Committee on Cancer, AJCC).
Γενικές πληροφορίες για την σταδιοποίηση
Η σταδιοποίηση βασίζεται στην γνώση του πως αναπτύσσεται ο καρκίνος. Τα καρκινικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται και δημιουργούν μία μάζα ιστών που ονομάζεται όγκος. Καθώς ο όγκος αναπτύσσεται μπορεί να προσβάλει και να διηθήσει γειτονικά όργανα και ιστούς. Καρκινικά κύτταρα μπορεί επίσης να ξεφύγουν από τον όγκο να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος ή του λεμφικού συστήματος. Μεταφερόμενα μέσα στο κυκλοφορικό σύστημα του αίματος ή της λέμφου ο καρκίνος μπορεί να επεκταθεί από την πρωτοπαθή εστία στην κύστη σ’ άλλα απομακρυσμένα όργανα σχηματίζοντας νέες εστίες όγκου. Η επέκταση του καρκίνου είναι γνωστή σαν μετάσταση.
Σκοπός σταδιοποίησης
Η σταδιοποίηση βοηθάει στην διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου με διάφορους τρόπους:
- στον προγραμματισμό καταλληλότερης θεραπείας
- στον υπολογισμό πρόγνωσης για την πορεία της νόσου
- στην επιλογή κλινικών μελετών που είναι πιθανόν κατάλληλες για τον ασθενή
- στην ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ γιατρών και ερευνητών εξασφαλίζοντας μία κοινή γλώσσα επικοινωνίας όσον αφορά την διάγνωση, θεραπεία και κλινικές μελέτες
Εξετάσεις σταδιοποίησης καρκίνου νεφρού
Εάν υπάρχει υποψία όγκου στο νεφρό εκτελείται μία απεικονιστική μελέτη του νεφρού. Η πρώτη τέτοια εξέταση είναι το υπερηχογράφημα ή αξονική τομογραφία. Σε μερικές περιπτώσεις ένας συνδυασμός απεικονιστικών μελετών μπορεί να είναι αναγκαία για την πλήρη διερεύνηση του όγκου. Εάν υπάρχει υποψία καρκίνου ο ασθενής πρέπει να διερευνηθεί για το ενδεχόμενο εξάπλωση πέρα από τον νεφρό (μετάσταση). Εξετάσεις για μεταστάσεις περιλαμβάνουν αξονική ή μαγνητική τομογραφία, ακτινογραφία θώρακα και εξετάσεις αίματος. Ένα σπινθηρογράφημα οστών συνιστάται εάν ο ασθενής έχει πόνο στα οστά, πρόσφατα κατάγματα οστών ή συγκεκριμένα παθολογικά ευρήματα στις εξετάσεις αίματος. Επιπλέον εξετάσεις είναι κατά περίπτωση αναγκαίες.
Ο καρκίνος του νεφρού τείνει ν’ αναπτύσσεται στην νεφρική και κάτω κοίλη φλέβα. Η νεφρική φλέβα είναι η κύρια φλέβα που παροχετεύει το αίμα από τον νεφρό και η κάτω κοίλη είναι η κύρια φλέβα που οδηγεί όλο το αίμα του σώματος στην καρδιά. Το τμήμα του καρκίνου που έχει εξαπλωθεί μέσα σ’ αυτές τις φλέβες ονομάζεται “θρόμβος όγκου”. Απεικονιστικές εξετάσεις και ιδιαίτερα η μαγνητική τομογραφία συμβάλουν στην ανακάλυψη της παρουσίας των θρόμβων του όγκου.
Σταδιοποίηση Καρκίνου Νεφρού
Το σύστημα σταδιοποίησης AJCC περιλαμβάνει τον πρωτοπαθή όγκο του νεφρού (Τ στάδιο), τους λεμφαδένες (Ν στάδιο) και την παρουσία η απουσία μεταστάσεων (Μ στάδιο) για τον καθορισμό της εξάπλωσης του καρκίνου.
Στον καρκίνο του νεφρού οι λεμφαδένες που είναι κοντά στον νεφρό αναφέρονται σαν περιοχικοί λεμφαδένες. Το κλινικό στάδιο βασίζεται στις ακτινολογικές εξετάσεις πριν το χειρουργείο. Το παθολογικό στάδιο βασίζεται στην βιοψία, στην ανάλυση των ιστών που έχουν αφαιρεθεί χειρουργικά.
Ορισμοί κατηγοριών κατά Τ, Ν και Μ
| Πρωτοπαθής όγκος (T) : | |
|
TX |
Πρωτοπαθής όγκος δεν μπορεί να εκτιμηθεί (δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία) |
|
T0 |
Δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία του πρωτογενούς όγκου (τα διαθέσιμα στοιχεί δεν δείχνουν κανένα όγκο). |
|
T1 |
Ο όγκος είναι μικρότερος από 7 cm και περιορίζεται στο νεφρό. |
 |
|
|
T1a |
Ο όγκος είναι 4 cm σε διάμετρο ή μικρότερος και περιορίζεται στο νεφρό. |
|
T1b |
Ο όγκος είναι μεγαλύτερος από 4 cm αλλά μικρότερος από 7 cm και περιορίζεται στο νεφρό. |
|
T2 |
Ο όγκος είναι μεγαλύτερος από 7 cm και περιορίζεται στο νεφρό. |
 |
|
|
T3 |
Ο όγκος εξαπλώθηκε στις μεγάλες φλέβες/επινεφρίδιο/λιπώδη ιστό αλλά όχι πέρα από την περιτονία του Gerota |
|
T3a |
Ο όγκος εξαπλώθηκε στο επινεφρίδιο ή στο λιπώδη ιστό γύρω από το νεφρό, αλλά δεν είναι πέρα από τον ινώδη ιστό που ονομάζεται περιτονία Gerota και η οποία περιβάλλει τα νεφρά και τον περιβάλλοντα λιπώδη ιστό. |
 |
|
|
T3b |
Ο όγκος εξαπλώθηκε στην νεφρική ή κάτω κοίλη φλέβα αλλά εντός της κοιλιάς (κάτω από το διάφραγμα) |
 |
|
|
T3c |
Ο όγκος εξαπλώθηκε στην κάτω κοίλη φλέβα πάνω από το διάφραγμα (εντός του θώρακα) |
 |
|
|
T4 |
Ο όγκος εξαπλώθηκε πέρα από την περιτονία του Gerota σε γειτονικά όργανα |
 |
|
| N – Περιοχικοί λεμφαδένες | |
| NX | Περιοχικοί λεμφαδένες δεν μπορούν να εκτιμηθούν (δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία) |
| N0 | Καμία μετάσταση στους περιοχικούς λεμφαδένες |
| N1 | Μετάσταση σ’ έναν περιοχικό λεμφαδένα |
| N2 | Μετάσταση σε περισσότερους από έναν περιοχικό λεμφαδένα |
| M – Μακρινές μεταστάσεις | |
| MX | Μακρινή μετάσταση δεν μπορεί να εκτιμηθεί (δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία) |
| M0 | Καμία μακρινή μετάσταση |
| M1 | Μακρινή μετάσταση (πχ στα οστά, εγκέφαλο, πνεύμονες) |
Ομαδοποίηση καρκίνου νεφρού σε στάδια
Μόλις οι Τ, Ν, και Μ κατηγορίες έχουν προσδιοριστεί, οι πληροφορίες αυτές συνδυάζονται σε μια διαδικασία που ονομάζεται σταδιοποίηση με σκοπό τον συνολικό καθορισμό του σταδίου της νόσου του ασθενούς. Αυτό εκφράζεται με λατινικούς αριθμούς από το στάδιο Ι (το λιγότερο σοβαρό ή το πιο πρώιμο στάδιο) μέχρι το στάδιο IV (το πιο σοβαρό ή το πιο προχωρημένο στάδιο).
| Στάδιο | Εξηγήσεις / Περιγραφές |
| Στάδιο I | Ο όγκος είναι περιορισμένος στον νεφρό. Δεν υπάρχει επέκταση στους λεμφαδένες ή σε απομακρυσμένα όργανα. |
| Στάδιο II | Ο όγκος έχει διηθήσει το λίπος που περιβάλει τον νεφρό ή το επινεφρίδιο που βρίσκεται πάνω από τον νεφρό. Δεν υπάρχει επέκταση στους λεμφαδένες ή σ’ απομακρυσμένα όργανα. |
| Στάδιο III | Υπάρχουν διάφοροι συνδυασμοί Τ και Ν κατηγοριών οι οποίοι περιλαμβάνονται σ’ αυτό το στάδιο. Αυτοί περιλαμβάνουν όγκους οποιαδήποτε σταδίου με εξάπλωση στους λεμφαδένες που είναι κοντά στο νεφρό ή στις μεγάλες φλέβες που οδηγούν από το νεφρό στην καρδιά (φλεβικός θρόμβος όγκου). Αυτό το στάδιο δεν περιλαμβάνει όγκους άλλα γειτονικά ή απομακρυσμένα όργανα. |
| Στάδιο IV | Υπάρχουν διάφοροι συνδυασμοί από Τ, Ν και Μ κατηγορία που περιλαμβάνονται σ’ αυτό το στάδιο. Αυτό το στάδιο περιλαμβάνει κάθε καρκίνο που έχει εξαπλωθεί σε γειτονικά όργανα όπως παχύ έντερο ή στο κοιλιακό τοίχωμα ή σε απομακρυσμένα όργανα όπως πχ στους πνεύμονες. |
Βαθμός Κακοήθειας (Grading)
Το σύστημα ταξινόμησης για τον προσδιορισμό του βαθμού κακοήθειας βασίζεται στον προσδιορισμό των χαρακτηριστικών των καρκινικών κυττάρων και ονομάζεται Fuhrman. Ο βαθμός Fuhrman καθορίζεται από τον παθολoγοανατόμο, ο οποίος θα επανεξετάσει τα κυτταρικά στοιχεία του όγκου. Η βαθμολογία βασίζεται στην εξέταση του πόσο στενά μοιάζει ο πυρήνας του καρκινικού κυττάρου (μέρος του κυττάρου στο οποίο είναι αποθηκευμένο το DNA) με ένα πυρήνα φυσιολογικού κυττάρου του νεφρού.
Οι καρκίνοι του νεφρού έχουν έναν βαθμό κακοήθειας κατά Fuhrman, που μπορεί να κυμαίνεται από το 1 έως και το 4. Ο βαθμός 1 καρκίνος του νεφρού έχει πυρήνες κυττάρων που μοιάζουν πολύ μ’ ένα κανονικό πυρήνα κυττάρων του φυσιολογικού νεφρού. Αυτοί οι καρκίνοι συνήθως αναπτύσσονται αργά και καθυστερούν πολύ για να εξαπλωθούν σε άλλα μέρη του σώματος (μεταστάσεις). Τείνουν να έχουν μια καλή προοπτική (πρόγνωση). Βαθμός 4 καρκίνος του νεφρού, στο άνω άκρο της κλίμακας Fuhrman, φαίνεται αρκετά διαφορετικός από τα φυσιολογικά κύτταρα του νεφρού και έχει χειρότερη πρόγνωση. Γενικά, όσο υψηλότερος είναι ο βαθμός κακοήθειας κατά Fuhrman τόσο χειρότερη η πρόγνωση.
Γενικά καρκίνοι με υψηλότερο Τ στάδιο, με μεταστάσεις στους λεμφαδένες ή με μακρινές μεταστάσεις καθώς και με υψηλότερο βαθμό κακοήθειας έχουν χειρότερη πρόγνωση και λιγότερο χρόνο επιβίωσης. Αυτοί οι ασθενείς χρειάζονται πιο επιθετική θεραπεία.
