Οι επιπλοκές από τον καρκίνο του προστάτη σχετίζονται τόσο με την ίδια την ασθένεια όσο και με την θεραπεία αυτής. Ένας από τους μεγαλύτερους φόβους πολλών ανδρών που έχουν καρκίνο του προστάτη είναι ότι η θεραπεία αυτού μπορεί να προκαλέσει ακράτεια ούρων ή σεξουαλική ανικανότητα. Ευτυχώς υπάρχουν θεραπείες οι οποίες βοηθούν στον περιορισμό ή και στην πλήρη αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων.

Οι συνήθεις επιπλοκές του καρκίνου του προστάτη ή και των θεραπειών του περιλαμβάνουν:

Επέκταση του καρκίνου
Πόνος
Ακράτεια ούρων
Στυτική δυσλειτουργία ή σεξουαλική ανικανότητα
Στειρότητα
Κατάθλιψη

Αυτες οι επιπλοκές παρατηρούνται ανεξάρτητα από το είδος θεραπείας του καρκίνου του προστάτη (χειρουργείο, ακτινοβολία ή και παρακολούθηση μόνο). Σ’ αρχικά στάδια και εφόσον ο ασθενής είναι σε καλή γενική κατάσταση και υποβληθεί σε ρομποτική ριζική προστατεκτομή οι παρακάτω επιπλοκές τείνουν να εξαλειφθούν.

Αναλυτικότερα οι κυριότερες επιπλοκές που σχετίζονται με τον καρκίνο του προστάτη ή με τις διάφορες θεραπείες του είναι οι παρακάτω:

Επέκταση του καρκίνου

Ο καρκίνος του προστάτη μπορεί να επεκταθεί είτε σε παρακείμενα όργανα – όπως πχ στην ουροδόχο κύστη και να προκαλέσει απόφραξη των ουρητήρων με επακόλουθη διατάση και βλάβη των νεφρών – είτε να κάνει μετάσταση στα οστά με συνεπακόλουθη καταστροφή αυτών. Λεπτομερέστερες πληροφορίες για τον τρόπο επέκτασης του καρκίνου του προστάτη μπορείται να βρείτε κάνοντας κλικ ΕΔΩ.

Πόνος

Αν και σε πρώιμα στάδια ο καρκίνος του προστάτη δεν είναι επώδυνος, καθώς εξαπλώνεται στα οστά μπορεί να προκαλέσει πόνο που μπορεί να είναι πολύ έντονος. Θεραπείες που συρρικνώνουν τον καρκίνο μπορούν να ανακουφίσουν σημαντικά από τον πόνο. Αυτές οι θεραπείες περιλαμβάνουν ορμονική θεραπεία, ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία. Εάν αυτές οι θεραπείες δεν έχουν επιτυχία ή καθώς περιμένουμε να δράσουν η αντιμετώπιση του πόνου με παυσίπονα είναι αναγκαία. Αυτά τα παυσίπονα μπορεί να ποικίλουν, ανάλογα με την ένταση του πόνου, από απλά αναλγητικά μέχρι και οπιούχα ναρκωτικά. Όχι όλοι οι άνδρες με καρκίνο στον προστάτη παρουσιάζουν μεταστάσεις στα οστά και υποφέρουν από πόνους. Ο πόνος μπορεί να ελεγχθεί και δεν υπάρχει κανένας λόγος να υποφέρει κάποιος από έντονο πόνο. Εάν ο πόνος δεν ελέγχεται ικανοποιητικά τότε πρέπει να ζητηθεί η συμβουλή ενός ειδικού στην θεραπεία του πόνου. Αν και δεν είναι πάντα δυνατόν να εξαφανισθεί κάθε αίσθημα πόνου μπορεί ο ειδικός γιατρός να ελέγξει τον πόνο μέχρι σ’ εκείνο το σημείο όπου δεν θα προκαλείται κανένα δυσάρεστο αίσθημα και θα είναι καλά ανεκτός.

Ακράτεια ούρων

Τόσο ο καρκίνος του προστάτη όσο και οι οποιεσδήποτε θεραπείες του μπορεί να προκαλέσουν ακράτεια ούρων. Μερικοί άνδρες παρουσιάζουν ακράτεια ούρων μετά από χειρουργική επέμβαση ριζικής αφαίρεσης του προστάτη. Η βελτίωση της χειρουργικής τεχνικής ελαττώνει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης της ακράτειας. Προσωρινή ακράτεια ούρων εξαφανίζεται μετά από μερικούς μηνες από την εγχείρηση. Ανάλογα με το είδος της επέμβασης περίπου 5% έως 10% των ασθενών θα παρουσιάζουν μόνιμη ήπια ακράτεια κατά την οποία μικρή ποσότητα ούρων θα ρέουν ακούσια κατά το γέλιο, το βήχα ή την εκτέλεση διαφόρων ασκήσεων.

Γενικά, μετά από ριζική προστατεκτομή πρέπει να διακρίνουμε δύο μορφές ακράτειας:

• Ολική ακράτεια σε ποσοστό 1%. Ολική είναι η ακράτεια κατά την οποία ο ασθενής δεν έχει απολύτως κανένα έλεγχο. Φεύγουν τα ούρα μόνα τους και συνεχώς.
• Μερική ακράτεια. Μέχρι και 30%, προσωρινή τις περισσότερες φορές, με μια πορεία βελτίωσης μέσα σε λίγες μέρες ή (ενίοτε) και πολλούς μήνες.

Πολλές φορές η μερική ακράτεια συμβαίνει με τον ίδιο μηχανισμό όπως και στην απλή προστατεκτομή για υπερτροφία του προστάτη. Δηλαδή με την παρουσία απόφραξης στην ούρηση η κύστη υπερτρέφεται (δυναμώνει), ώστε να τα βγάλει πέρα με την αυξημένη αντίσταση. Έτσι εξακολουθεί να «σπρώχνει» τα ούρα δυνατότερα, παρόλο που η αντίσταση έχει ελαττωθεί με την εγχείρηση. Παίρνει λίγο διάστημα για να προσαρμοστεί με τη νέα κατάσταση. Μπορούμε μάλιστα να βοηθήσουμε την κατάσταση με φάρμακα που χαλαρώνουν την κύστη και βελτιώνουν την οποιαδήποτε ακράτεια. Ένας άλλος τρόπος να βοηθήσουμε την κατάσταση είναι να «δυναμώσουμε» τον σφιγκτήρα με φάρμακα, το κύριο συστατικό των οποίων είναι η ψευδοεφεδρίνη. Τέτοια ουσία περιέχουν συνήθως τα φάρμακα που παίρνουμε για κρυολόγημα και συνάχι. Τέλος υπάρχουν ειδικά φάρμακα που τονώνουν εκλεκτικά τον σφιγκτήρα και χρησιμοποιούνται με καλά αποτελέσματα στην γυναικεία ακράτεια από προσπάθεια.

Γενικά, οι συστάσεις για θεραπεία εξαρτώνται από τον τύπο της ακράτειας που υπάρχει, από την σοβαρότητα της, την πιθανότητα να βελτιωθεί με την πάροδο του χρόνου και το χρονικό περιθώριο που υπάρχει. Οι θεραπείες περιλαμβάνουν τροποποιήσεις συμπεριφοράς (όπως πχ να πηγαίνετε στην τουαλέτα σε τακτά χρονικά διαστήματα αντί να περιμένετε μέχρι να σας έρθει η επιτακτική ανάγκη να ουρήσετε), ασκήσεις ενδυνάμωσης του πυελικού εδάφους (τις λεγόμενες ασκήσεις Kegel), φάρμακα και καθετήρες.

Όταν η ακράτεια δεν δείχνει αισθητή βελτίωση παρά την εφαρμογή των ασκήσεων και την χορήγηση φαρμάκων, πρέπει να ερευνηθεί εκτενέστερα. Κυστεοσκόπηση είναι η εισαγωγή ειδικού ενδοσκοπικού εργαλείου, με φως στην κορυφή του, και η προσεκτική επιθεώρηση της περιοχής της εγχείρησης. Μπορούμε εύκολα να διακρίνουμε αν ο σφιγκτήρας λειτουργεί και πόσο. Είναι δυνατόν να βρούμε εκτεταμένη ανάπτυξη ουλώδους ιστού και άλλα ευρήματα. Ακόμη, μπορεί να χρειαστεί ουροδυναμική ή video-ουροδυναμική εξέταση για να εξακριβώσουμε αν η ακράτεια μπορεί να βοηθηθεί περαιτέρω με ασκήσεις ή φάρμακα ή και συνδυασμό. Αν όμως η περιοχή του σφιγκτήρα δείχνει ένα συνεχές άνοιγμα σαν χοάνη και η διάγνωση της ολικής μόνιμης ακράτειας καθιερωθεί, τότε πρόκειται για ολικά ακράτεια.

Tι μέλλει γενέσθαι, λοιπόν, επί πλήρους και οριστικής ακράτειας; Ο ασθενής αυτός μπορεί να καταφύγει σε μια από τις ακόλουθες μεθόδους:

• Να χρησιμοποιεί μπεϊμπιλίνο
• Να φέρει μόνιμο καθετήρα κύστης ή μια εξωτερική συσκευή συλλογής ούρων
• Να χρησιμοποιεί τον εξωτερικό πεϊκό «σφιγκτήρα του Κάννινγκχαμ (Cunningham)»
• Ενδοσκοπική έκχυση ειδικών διογκωτικών υλικών (bulking agents) στο αυχένα της κύστης για την ενίσχυση του σφιγκτήρα.
• Υποστήριξη του σφιγκτήρα με την τοποθέτηση ειδικών ταινιών από πλέγμα
• Τοποθέτηση τεχνητού εσωτερικού σφιγκτήρα στην έξοδο της ουροδόχου κύστης.

Η χρήση του μπεϊμπιλίνο σε συνδυασμό με τον εξωτερικό σφιγκτήρα του Κάννινγκχαμ βρίσκει μερικούς απ’ αυτούς τους ασθενείς αρκετά ικανοποιημένους. Το μεινένκτημα του εξωτερικού σφιγκτήρα είναι ότι ο ασθενής “τεμπελιάζει” δεν κάνει τις ασκήσεις του πυελικού εδάφους και έτσι και δεν υπάρχει πορεία βελτίωσης. Γι’ αυτό τον λόγο και συνίσταται σε ολική ακράτεια όπου δεν προβλέπεται κάποια βελτίωση και όταν ο ασθενής δεν επιθυμεί την τοποθέτηση εσωτερικού τεχνητού σφιγκτήρα.

Άλλοι πάλι προτιμούν τον εξωτερικό καθετήρα – ένα είδος «προφυλακτικού» του οποίου η κορυφή συνεχίζεται με σωληνάκι που καταλήγει σε ουροσυλλέκτη (σακούλα, η οποία μάλιστα προσδένεται στο μηρό, έτσι ώστε να μπορεί άνετα ο ασθενής να ντύνεται και να κυκλοφορεί!). Ο μόνιμος (εσωτερικός) καθετήρας οπωσδήποτε προάγει ουρολοιμώξεις.

Εάν συνεχίζονται τα προβλήματα απώλειας των ούρων για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς καμία βελτίωση, τότε μπορεί να χρειασθούν πιο «επιθετικές» μορφές θεραπείας.

Ουσίες ενέσιμες οι οποίες δυναμώνουν τον σφιγκτήρα βοηθούν στη βελτίωση της κατάστασης σε ένα βαθμό μέχρι και 70%. Το αποτέλεσμά τους είναι όμως τις περισσότερες φορές παροδικό. Στην αρχή χρησιμοποιήθηκαν τεφλόν και σιλικόνη. Δυστυχώς αυτές μπορούν να απορροφηθούν και να «μεταναστεύσουν» στους πνεύμονες προκαλώντας σοβαρά προβλήματα. Αργότερα χρησιμοποιήθηκαν φιλικότερες ουσίες, όπως λίπος του ιδίου του ασθενούς ή κολλαγόνο που δεν έχουν τέτοιες παρενέργειες.

Η χρήση πλέγματος ή και ταινιών για την υποστήριξη του σφιγκτήρα είναι μία νέα μέθοδος για την αντιμετώπιση της ακράτειας μετά από ριζική προστατεκτομή αλλά έχει χρησιμοποιηθεί και σε χιλιάδες γυναίκες. Η ακράτεια από προσπάθεια – η απώλεια δηλαδή ούρων κατά το βήξιμο, φτάρνισμα, σήκωμα βάρους, την άσκηση κτλ – είναι περισσότερο συχνή στις γυναίκες παρά στους άνδρες. Μετά την τοποθέτησή του μέσω μικρών οπών σταθεροποιεί και επαναφέρει την ουρήθρα στην αρχική ενδικοιλιακή της θέση μειώνοντας την πιθανότητα διαφυγής ούρων.

Όταν όλα τα παραπάνω αποτύχουν ή, εν πάση περιπτώσει ο ασθενής έχει βαρεθεί όλες αυτές τις μεθόδους, υπάρχει και ο τεχνητός σφιγκτήρας. Δεν είναι παρά μια φουσκωτή μικρή σακούλα που θυμίζει «μπρατσάκι» που βάζουν στα παιδάκια όταν πρωτομπαίνουν στην θάλασσα. Αυτό συγκοινωνεί με μια μικρή αντλία που τοποθετείται κατά την εγχείρηση στο όσχεο. Έτσι μπορεί κατά βούληση να φουσκώνει και να ξεφουσκώνει τον σφιγκτήρα, επιτρέποντας έτσι το άδειασμα της κύστης κατά διαστήματα. Δυστυχώς κι αυτή είναι μια μέθοδος που δεν της λείπουν οι επιπλοκές, κυρίως από λοιμώξεις με μικρόβια ή βλάβη της ουρήθρας γύρω από την οποίαν σφίγγει αυτή η συσκευή.

Στυτική δυσλειτουργία ή σεξουαλική ανικανότητα

Όπως και στην ακράτεια των ούρων η στυτική δυσλειτουργία μπορεί να είναι μία παρενέργεια του ίδιου του καρκίνου του προστάτη ή των θεραπειών του, δηλαδή της χειρουργικής επέμβασης, της ακτινοβολίας ή της ορμονικής θεραπείας.

Παροδική στυτική δυσλειτουργία ή και πλήρη σεξουαλική ανικανότητα είναι συχνή μετά από την χειρουργική επέμβαση ακόμα και στις περιπτώσεις όπου διατηρούνται τα αγγειονευρώδη δεμάτια που είναι υπεύθυνα για την στύση. Η στυτική δυσλειτουργία μπορεί να παρουσιαστεί όταν τα νεύρα, τα οποία πορεύονται κατά μήκος και των δύο πλευρών του προστάτη και ελέγχουν την ροή αίματος στο πέος, τραυματιστούν κατά την διάρκεια της επέμβασης. Παραμένει όμως γεγονός ότι προβλήματα ανικανότητας που παρουσιάζονται είναι στενά συνδεδεμένα με την εγχείρηση ή την ακτινοθεραπεία, επί καρκίνου του προστάτη. Στη χειρουργική, η περίσωση των στυτικών νεύρων γίνεται όλο και πιο προσεκτική. Έτσι τα ποσοστά των «σεξουαλικά ικανών» ανδρών μετά την εγχείρηση αυξάνουν συνεχώς. Είναι όμως μάλλον αδύνατον να πετύχουμε αποτελέσματα 100% όσο έμπειρος και αν είναι ο χειρουργός. Στην ακτινοθεραπεία ένα 50% των ασθενών παραμένει με άθικτη την στυτική ικανότητα του. Όμως η επίδραση της ακτινοβολίας στην στυτική λειτουργία γίνεται περισσότερο εμφανή με την πάροδο του χρόνου. Έτσι μετά από τρία χρόνια από την ακτινοβολία το ποσοστό της στυτικής δυσλειτουργίας είναι σημαντικά μεγαλύτερο από εκείνο μετά από ριζική προστατεκτομή. Με την πάροδο του χρόνου μετά από ριζική προστατεκτομή υπάρχει μόνο βελτίωση της στυτικής λειτουργίας και όχι χειροτέρευση όπως συμβαίνει μετά από ακτινοβολία. Πως είναι δυνατόν να ακτινοβοληθεί και να “καεί” ο προστάτης και τα στυτικά νεύρα που είναι σε άμεση επαφή με τον προστάτη να παραμείνουν εντελώς ανέπαφα; Μεγαλύτερες δόσεις ακτινοβολίας που επιτυγχάνονται με τις πιο τέλειες μεθόδους, προκαλούν βλάβη των αγγείων τη περιοχής με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του πέους μέχρι και 2-3 εκατοστά. Η πλήρη ανάρρωση της στυτικής λειτουργίας μπορεί να διαρκέσει μέχρι και τρία χρόνια μετά την επέμβαση.

Έχουμε ένα ενεργό ιατρικό πρόγραμμα το οποίο διευκολύνει αυτήν την διαδικασία της στυτικής ανάρρωσης. Οι ασθενείς ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν φάρμακα, πεϊκές ενέσεις και άλλα όργανα για να βοηθήσουν στην πρόκληση στύσης το συντομότερο δυνατόν μετά την εγχείρηση. Ο σκοπός αυτού του προγράμματος είναι να ελαττωθούν οι αρνητικές επιδράσεις της θεραπείας του καρκίνου του προστάτη στη σεξουαλική ζωή του ασθενούς με την βοήθεια σεξουαλικής ανάρρωσης – ένα φαρμακολογικό πρόγραμμα που έχει αναπτυχθεί και εντατικοποιηθεί από την ομάδα των ειδικών ουρολόγων-ανδρολόγων. Φάρμακα και συσκευές κενού βοηθούν στην πρόκληση στύσης. Τα φάρμακα αυτά είναι η σιλδεναφίλη (Viagra), η ταδαλαφίλη (Cialis) και η βαρδεναφίλη (Levitra). Εάν αυτά τα φάρμακα αποτύχουν, τότε μπορούν να εφαρμοστούν οι πεϊκές ενέσεις. Τελικά, εάν και οι πεικές ενέσεις δεν έχουν ικανοποιητικό αποτέλεσμα ή δεν γίνονται καλά ανεκτές τότε η πεϊκή πρόθεση, η οποία τοποθετείται χειρουργικά μπορεί να βοηθήσει στην πρόκληση στύσης.

Περισσότερες λεπτομέρειες για τις διαταραχές της στύσης και τον τρόπο αντιμετώπισής τους μετά την ριζική προστατεκτομή μπορείτε να βρείτε ΕΔΩ.

Στειρότητα

Η στειρότητα παρουσιάζεται όταν αφαιρούνται οι σπερματοδόχες κύστεις (εκεί όπου αποθηκεύεται το σπέρμα) και οι εκσπερματικοί πόροι (τα σωληνάκια που μεταφέρουν το σπέρμα στην ουρήθρα) μαζί με τον προστάτη κατά την ριζική προστατεκτομή. Οι άνδρες που επιθυμούν να αποκτήσουν ακόμη παιδιά πρέπει να συζητήσουν το θέμα αυτό με τον ουρολόγο τους για να αποθηκεύσουν σπέρμα σε τράπεζα σπέρματος πριν το χειρουργείο.

Κατάθλιψη

Πολλοί άνδρες μπορεί να παρουσιάσουν κατάθλιψη μετά την διάγνωση του καρκίνου στον προστάτη ή μετά όταν προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις παρενέργειες της οποιασδήποτε μορφής θεραπείας. Αυτά τα αισθήματα μπορεί να διαρκέσουν για ένα μικρό μόνο χρονικό διάστημα, μπορεί να έρχονται και να φεύγουν ή μπορούν να διαρκούν για εβδομάδες ή ακόμα και μήνες. Κατάθλιψη, η οποία παρατείνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα, επηρεάζει αρνητικά την ικανότητα αντιμετώπισης της προσωπικής ζωής και πρέπει να θεραπεύεται. Η θεραπεία περιλαμβάνει συμβουλευτική ψυχοθεραπεία ή ακόμα και αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Ένας συνδυασμός και των δύο θεραπειών είναι συχνά αποτελεσματικός.