Συνεντεύξεις για τον καρκίνο του προστάτη
Παρακολουθήστε video από συνεντεύξεις του Ιατρού Βασίλη Πουλάκη για τον καρκίνο του προστάτη.
Γενικά – Προληπτικός έλεγχος (screening)
Ο καρκίνος του προστάτη δεν προκαλεί συχνά κανένα σύμπτωμα στα αρχικά στάδια του, όπου είναι και πλήρως ιάσιμος! Η πρώτη ένδειξη του προβλήματος μπορεί να έρθει κατά την διάρκεια ενός προληπτικού ελέγχου ρουτίνας. Γι’ αυτό, οι προληπτικές εξετάσεις (screening tests) είναι ύψιστης σημασίας στην πρώιμη διάγνωση της νόσου και πρέπει ναπεριλαμβάνουν:
Δακτυλική εξέταση από το ορθό
Κατά την διάρκεια της δακτυλικής εξέτασης από το ορθό ψηλαφάται μόνο η κάτω επιφάνεια του προστάτη, η οποία βρίσκεται σε επαφή με το τελικό τμήμα του παχέος εντέρου. Η εξέταση γίνεται με τον δείκτη του χεριού του ουρολόγου και αφού στην περιοχή έχει τοποθετηθεί αρκετή ποσότητα λιπαντικής αλοιφής. Κατά την εξέταση μπορεί να βρεθούν ανωμαλίες στην υφή, στο μέγεθος ή στο σχήμα του προστάτη, οι οποίες να υπαγορεύουν την διενέργεια επιπλέον εξετάσεων.
Για αυτό τον λόγο έχουν αναπτυχθεί διάφορα συστήματα και μέθοδοι για την αυξηση της ειδικότητας του PSA με σκοπό την μείωση των μη αναγκαίων βιοψιών του προστάτη, ιδιαίτερα όταν οι τιμές του PSA κυμαίνονται μεταξύ 4 και 10 ng/ml.
Σχετιζόμενα με την ηλικία επίπεδα του PSA
Υποτίθεται ότι η αύξηση του PSA με την αύξηση της ηλικίας προέρχεται από την συνεχή ανάπτυξη του προστάτη αδένα λόγω της καλοήθους υπερπλασίας, από την υποκλινική χρόνια προστατίτιδα και τέλος από την αυξανόμενη συχνότητα του μικροσκοπικού κλινικά μη σημαντικού καρκίνου του προστάτη.
| Ηλικία (χρόνια) | «Φυσιολογικό» εύρος τιμών PSA (ng/ml) |
| 40 – 49 | 0 – 2,5 |
| 50 – 59 | 0 – 3,5 |
| 60 – 69 | 0 – 4,5 |
| 70 – 79 | 0 – 6,5 |
Πυκνότητα του PSA (PSA-Density, PSAD)
Η πυκνότητα του PSA βασίζεται σε κλινικές μελέτες σύμφωνα με τις οποίες 1 ml καρκινωματώδους προστατικού ιστού διοχετεύει στο αίμα 12 φορές περισσότερο PSA απ’ ό,τι 1 ml ιστού καλοήθους προστατικής υπερπλασίας. Κάθε γραμμάριο καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη προκαλεί αύξηση του PSA κατά 0,12 ng/ml. Η πυκνότητα του PSA είναι το πηλίκο της τιμής του PSA προς τον όγκο του προστάτη, ο οποίος υπολογίζεται με τη διορθική υπερηχογραφία. Τιμές της πυκνότητα του PSA μικρότερες από 0,10 είναι περισσότερο ενδεικτικές για καλοήθη υπερπλασία του προστάτη, ενώ μεγαλύτερες από 0,15 είναι ενδεικτικές για προστατικό καρκίνο.
Για παράδειγμα σε έναν άνδρα με έναν προστάτη 50 κυβικά εκατοστά σε μέγεθος ένα PSA 5 ng/ml μπορεί να θεωρηθεί σαν φυσιολογικό γι’ αυτον τον όγκο προστάτη (5/50=0,10), ενώ ένα PSA 7 ng/ml θεωρείται παθολογικά αυξημένο (8/50=0,16).
Σχέση ελεύθερου/ολικού PSA (Ratio free/total PSA)
Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σχέση του ελεύθερου προς το ολικό PSA. Το PSA κυκλοφορεί στο αίμα σε δύο μορφές: είτε ελεύθερο που είναι ένα μικρό μέρος του συνόλου, είτε συνδεδεμένο (προσκολλημένο) σε πρωτεΐνες. Και οι δύο μορφές μαζί αποτελούν μαζί το λεγόμενο ολικό PSA, αυτό που μας δίνει συνήθως ο μικροβιολόγος στην έκθεση του. Όταν το ελεύθερο είναι πολύ λίγο σε σχέση με το συνολικό και το κλάσμα μικρότερο του 0,17 τότε υπάρχει έντονα η υποψία για καρκίνο του προστάτη. Ενώ όταν είναι πάνω από 0,25 τότε πρόκειται για καλοήθη προστάτη.
Προτού όμως το σύστημα αυτό του κλάσματος ελεύθερου/ολικού PSA εισαχθεί ως μέθοδος ρουτίνας θα πρέπει να υπογραμμισθούν ορισμένα κριτικά σημεία. Οι ιδανικές τιμές του κλάσματος f/t PSA για το διαχωρισμό της καλοήθους υπερπλασίας από το καρκίνωμα δεν έχει ακόμα ορισθεί επακριβώς. Κατ’ αναλογία προς την πυκνότητα του PSA θα πρέπει και σ’ αυτό το σχήμα να λαμβάνεται υπόψη η συνύπαρξη μεγάλης υπερπλασίας του προστάτη, η οποία οδηγεί σε αύξηση του όγκου του προστάτη, αύξηση της σχέσης f/t PSA και κατ’ επέκταση σε δυσκολία διαχωρισμού της υπερπλασίας από τον καρκίνο.
Ταχύτητα αύξησης του PSA
H ταχύτητα αύξησης του PSA δεν είναι κατάλληλη για άμεση χρήση, δεδομένου ότι απαιτούνται τουλάχιστον 3 προσδιορισμοί του PSA σε διάστημα τουλάχιστον ενός έως δύο ετών. Βασίζεται στο γεγονός, ότι η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη αφενός εκκρίνει στον ορό 12 φορές λιγότερο PSA απ’ ό,τι ο καρκίνος του προστάτη και αφετέρου ότι έχει βραδύτερη ανάπτυξη από τον προστατικό καρκίνο. Η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη διπλασιάζει τον όγκο της μόνο κάθε 10 χρόνια, ενώ το κλινικά εντός του προστάτη εντοπισμένο προστατικό καρκίνωμα κάθε 3-4 χρόνια.
Ως ταχύτητα αύξησης του PSA ορίζεται η απόλυτη αύξηση του PSA του ορού ανά έτος. Η αύξηση της τιμής του PSA πάνω από 0,75 μέχρι 1,0 ng/ml ανά έτος σε πολυετή παρακολούθηση της πορείας του περιγράφηκε ως ενδεικτικό σημείο καρκινώματος του προστάτη. Από άλλους ερευνητές προτάθηκε για τη διάγνωση ενός καρκίνου του προστάτη μια ετήσια αύξηση του PSA άνω του 20%.
Η μέθοδος αυτή έχει το μειονέκτημα ότι απαιτείται πολυετής παρακολούθηση του PSA για να μπορούν να αξιολογηθούν καλύτερα τα αποτελέσματα. Επιπλέον θα πρέπει οι προσδιορισμοί του PSA να γίνονται με την ίδια μέθοδο για την αποφυγή αποκλίσεων και παρερμηνειών των αποτελεσμάτων.
Ο τύπος υπολογισμού της ταχύτητας αύξησης του PSA είναι:
Για παράδειγμα PSA που από 0,8 αυξήθηκε σ’ ένα εξάμηνο στο 1,5 και σ’ ένα ακόμη εξάμηνο πήγε στο 3,4 είναι συνήθως πολύ πιο επικίνδυνο από ένα PSA που είναι σταθερό στο 4,5 εξ’ αρχής. Στην πρώτη περίπτωση η ταχύτητα αύξησης του PSA είναι 2,6 ng/ml ανά έτος ενώ στην δεύτερη περίπτωση η ταχύτητα αύξησης του PSA είναι 0.
Χρόνος διπλασιασμού του PSA
Ο χρόνος διπλασιασμού του PSA δίνει ένα χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο η τιμή του PSA διπλασιάζεται. Το θεωρητικό πλεονέκτημα του χρόνου διπλασιασμού του PSA σε σύγκριση με την ταχύτητα αύξησης του PSA είναι ότι ο χρόνος διπλασιασμού είναι ανεξάρτητος από την αρχική τιμή του PSA και από την μέθοδο προσδιορισμού του PSA.
Ο τύπος υπολογισμού του χρόνου διπλασιασμού του PSA είναι:
Ο χρόνος διπλασιασμού του PSA έχει μία ιδιαίτερη αξία για την παρακολούθηση ασθενών μετά από ακτινοβολία ή ριζική προστατεκτομή. Χρόνος διπλασιασμού του PSA μικρότερος από 3 μήνες θεωρείται σαν δυσμενές προγνωστικό στοιχείο.
Διορθικό υπερηχογράφημα
- Εάν έχετε δυσκολίες με την ούρηση πρέπει να επισκεφτείτε τον Ουρολόγο σας. Αυτή η κατάσταση δεν συνδέεται πάντα με τον καρκίνο του προστάτη, αλλά μπορεί να είναι ένα σημάδι για προβλήματα που σχετίζονται με τον προστάτη.
- Ένας άνδρας μεγαλύτερος από 50 ετών πρέπει να επισκεφτεί τον ουρολόγο και να αρχίσει τον προληπτικό έλεγχο για τον καρκίνο του προστάτη (δακτυλική εξέταση και PSA).
- Με βάση τις συστάσεις της Αμερικανικής και Ευρωπαϊκής Ουρολογικής Εταιρείας συνίσταται ένας ετήσιος έλεγχος του PSA από την ηλικία των 50 χρόνων ή νωρίτερα – ήδη από την ηλικία των 40 ετών – εάν υπάρχουν παράγοντες υψηλού κινδύνου. Τέτοιοι παράγοντες υψηλού κινδύνου που υπαγορεύουν ένα τέτοιο ξεκίνημα σε νεότερη ηλικία είναι το οικογενειακό ιστορικό ή εάν ο άνδρας ανήκει στην μαύρη φυλή.
- Μία ετήσια δακτυλική εξέταση από το ορθό για την ψηλάφηση του προστάτη συνιστάται επίσης από την Αμερικάνική Ουρολογική Εταιρεία να ξεκινά από την ηλικία των 40 χρόνων.
